Om

Mo kyrkjeruin – bygd av ”skjønne levende stene”

Denne vesle steinkyrkja på vestsida av Slidrefjorden vart bygd om lag 1215. Opphavleg var det kanskje ei privatkyrkje, også kalla ”høgendeskyrkje”, for bonden på Mo. Den gong Mo-garden (g.nr 61) var heil og udelt, var dette kanskje den største garden i Vestre Slidre i utstrekning. Likevel var det uvanleg å byggje ei privatkyrkje i stein. Vi veit at Slidredomen vart bygd om lag 30 – 40 år før, og kanskje brukte bonden på Mo den store hovudkyrkja som førebilete. Steinkyrkja i Ulnes kom om lag 50 år seinare.

Mo kyrkje var truleg Norges minste frittståande steinkyrkje. Koret er berre 3,5 x 3 meter og skipet 6 x 5,8 meter, alt innvendige mål. Her finst eit hovudalter i stein i koret, med eit gotisk vindu over. Her finst også eit sidealter. Mo kyrkje vart seinare soknekyrkje for gardar på begge sider av Slidrefjorden. Skriftlege kjelder nemner Reien i 1368 og Hande i 1400, begge i Mo kyrkjesokn.

Det ser ut som kyrkja gjekk ut av bruk om lag ved reformasjonen i 1536. Sokneprest Herman Ruge kallar i 1743 og 1750 kyrkja for ein mannshøg ruin. Det var han om sa at kyrkja vart bygd av ”skjønne levende stene”. Store flaumar i Mosåne, mellom anna i 1860, dekker over mest heile ruinen. Ei oppmåling av det som enno var synleg skjer i 1884. Så veks skogen over området.

I 1972 vert det sett i gang rydding, utgraving og restaurering av ruinen i godt samarbeid mellom Riksantikvaren, Vestre Slidre ungdomsskule og Vestre Slidre kommune.

Elevar frå ungdomsskulen var med som assistentar for arkeologane og lærte mykje om lokal kyrkjehistorie. Veggen bak hovudaltaret vart murt opp att av lokale murarar. Heile omrisset av kyrkja kom klart fram, likeleis kyrkjegarden med murar rundt. Mo kyrkjeruin vart vigsla på nytt med eit stort stemne i 1977.

Ved utgravingane fann ein 85 middelaldermyntar. Dei norske var frå kong Sverre 1177 – 1202 til kong Hans 1483 – 1513. Dette viser om lag den perioda kyrkja var i bruk. Utanlandske myntar fra Danmark, Tyskland og England viser handel med utlandet, mellom anna hanseatane. Vidare fann ein pyntebeslag, del av ei messe-klokke og fleire andre gjenstandar. Alt er no på Kulturhistorisk Museum i Oslo. På kyrkjegarden fann ein tre delar av gravsteinar med hjulkors frå 11 – 1200 – talet. Dei er no på Valdres Folkemuseum.

På nordsida av kyrkja kom det fram 5 skjelett, som vart undersøkt på staden og så tildekka. Dei var alle kvinner, om lag 25 år gamle, om lag 1,5 meter høge, truleg ei massegrav frå Svartedauen i 1350.

Heile området rundt er seinare oppdyrka. Her er gudsteneste ein gong kvar sumar. Det er informasjonsskilt. Parker på vestsidevegen og gå ned langs elva. God tur